O'zbekiston Respublikasida karotid havzasi aterosklerozi bilan og'rigan bemorlarda yurak-qon tomir xavfining epidemiologiyasi va baholash: kross-seksion populyatsion tadqiqot
Annotatsiya
Maqsad. Uyqu arteriyasi havzasining aterosklerozi ishemik insultning asosiy patogenetik omillaridan biridir. Mahalliy epidemiologik ma’lumotlarning yetishmasligi sharoitida O‘zbekiston Respublikasida shikastlanishlar tarqalishi va ular bilan bog‘liq xavf omillarini o‘rganish alohida ahamiyatga ega. Tadqiqotning maqsadi – O‘zbekiston kattalar aholisi orasida uyqu arteriyalarining aterosklerotik shikastlanishlari tarqalishini baholash, ular bilan bog‘liq xavf omillarini aniqlash va jins, yosh hamda hududiy xususiyatlarni hisobga olgan holda SCORE shkalasi bo‘yicha yurak-qon tomir xavfini stratifikatsiya qilishdan iborat edi.
Materiallar va usullar. Tahlil Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazida (Toshkent) o‘tkazilgan aholiga asoslangan kesim tadqiqotiga asoslandi. Umumiy hisobda uyqu arteriyalarining ultratovushli dupleks skanerlovidan o‘tgan 6 425 nafar kattalar bemorlarning ma’lumotlari o‘rganildi. Demografik ko‘rsatkichlar, qon bosimi darajasi, lipid profili, chekish holati, arterial gipertenziya (AG) mavjudligi va SCORE shkalasi bo‘yicha 10 yillik yurak-qon tomir xavfi baholandi. Statistik tahlilda bir omilli va ko‘p omilli logistika regressiya modellari qo‘llanildi.
Natijalar. Uyqu arteriyalarining aterosklerotik o‘zgarishlari 50 yoshdan oshgan erkaklarda sezilarli darajada ko‘proq aniqlangan (p<0,05). Eng kuchli korrelyatsiya arterial gipertenziya bilan kuzatilgan (r=0,85; p<0,001). Chekish va sistolik qon bosimining yuqoriligi blyashka mavjudligi bilan o‘rtacha bog‘liqlikka ega bo‘lgan (p<0,01). Ayrim hududlarda (Samarqand va Navoiy viloyatlari) SCORE o‘rtacha ko‘rsatkichlari yuqori darajaga yetgan.
Xulosa. Ushbu natijalar yuqori xavf guruhlarida arterial gipertenziya nazoratini kuchaytirish va chekish tarqalishini kamaytirishga qaratilgan maqsadli profilaktik dasturlarni joriy etish zarurligini ta’kidlaydi.
Mualliflar haqida
Adabiyotlar ro'yxati
Roth GA, Mensah GA, Johnson CO, Addolorato G, Ammirati E, Baddour LM, et al.; GBD-NHLBI-JACC Global Burden of Cardiovascular Diseases Writing Group. Global burden of cardiovascular diseases and risk factors, 1990–2019: update from the GBD 2019 study. J Am Coll Cardiol. 2020;76(25):2982–3021. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2020.11.010. Erratum in: J Am Coll Cardiol. 2021;77(15):1958–1959. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2021.02.039.
World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) [Internet]. Geneva: WHO; 31 Jul 2025 [cited 2025 Aug 4]. Available from: https://www.who.int/news-room/factвҐÇsheets/detail/cardiovascular- diseases-(cvds)
Touboul PJ, Hennerici MG, Meairs S, Adams H, Amarenco P, Bornstein N, et al. Mannheim carotid intima-media thickness and plaque consensus (2004–2006–2011): an update on behalf of the advisory board of the 3rd, 4th and 5th Watching the Risk Symposia, at the 13th, 15th and 20th European Stroke Conferences, Mannheim, Germany, 2004, Brussels, Belgium, 2006, and Hamburg, Germany, 2011. Cerebrovasc Dis. 2012;34(4):290–296. https://doi.org/10.1159/000343145.
Conroy RM, Pyo¨ ra¨la¨ K, Fitzgerald AP, Sans S, Menotti A, De Backer G, et al.; SCORE project group. Estimation of ten-year risk of fatal cardiovascular disease in Europe: the SCORE project. Eur Heart J. 2003;24(11):987–1003. https://doi.org/10.1016/s0195-668x(03)00114-3.
Correction to: 2024 ESC Guidelines for the management of elevated blood pressure and hypertension: developed by the Task Force on the Management of Elevated Blood Pressure and Hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and endorsed by the European Society of Endocrinology (ESE) and the European Stroke Organisation (ESO). Eur Heart J. 2025;46(14):1300. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ ehaf031. Erratum for: Eur Heart J. 2024;45(38):3912–4018. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehae178.
Ference BA, Ginsberg HN, Graham I, Ray KK, Packard CJ, Bruckert E, et al. Low-density lipoproteins cause atherosclerotic cardiovascular disease. 1. Evidence from genetic, epidemiologic, and clinical studies: a consensus statement from the European Atherosclerosis Society Consensus Panel. Eur Heart J. 2017;38(32):2459–2472. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehx144.
Pescetelli I, Zimarino M, Basso C, Ghirarduzzi A, Thiene G, De Caterina R. Extent and progression of atherosclerosis in carotid and subclavian arteries: the Carotid Artery Subclavian Artery study. J Cardiovasc Med (Hagerstown). 2021;22(8):652–656. https://doi.org/10.2459/JCM.0000000000001151.
Zhang Y, Fang X, Hua Y, Tang Z, Guan S, Wu X, et al. Carotid artery plaques, carotid intima-media thickness, and risk of cardiovascular events and all-cause death in older adults: a 5-year prospective, community-based study. Angiology. 2018;69(2):120–129. https://doi.org/10.1177/0003319717716842.
Copyright (c) 2025 Ф.М. Бекметова , Х.Г. Фозилов , С.Я. Абдуллаева , М.Н. Хотамова , А.Ш. Алманова , Ш.Н. Дониёров (Автор)

Ushbu asar saytida mavjud litsenziyalar Creative Commons «Attribution» (««Atribut») 4.0 Butun dunyo bo'ylab.
